نقد و بررسی سیر بحث «اقتضای حال»

Authors

محبوبه همّتیان

حسین آقا حسینی

abstract

مطالعه در سیر مباحث بلاغت نشان می دهد که توجّه به موضوع «اقتضای حال» در نخستین تعاریف نقل شده برای بلاغت، از اساسی ترین معیارهای بلاغت کلام و متکلّم به شمار رفته است. با آنکه این موضوع و اهمّیّت توجّه به آن در دوره های مختلف، از محوری ترین مبانی مباحث بلاغی است، در هیچ یک از منابع قدیم و جدید، مبانی نظری آن تبیین نشده است. در پژوهش حاضر، پس از بررسی و نقد دیدگاه های گوناگون دربارة این موضوع، مشخّص شد با وجود تصوّری که دربارة مخاطب محور بودن اقتضای حال در بلاغت سنّتی وجود دارد و انتقادهایی که در این زمینه مطرح می شود و با وجود آنکه در این منابع به صراحت اصطلاحات اقتضای حال متکلّم و کلام و بافت موقعیّتی به کار نرفته است، ولی در این کتاب ها ذیل مباحث گوناگون، مطالبی مطرح می شود که بر اساس آنها می توان تمام این اقتضائات را در سطوح مختلف و برای تمام این عوامل، استنباط کرد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

اقتضای حال، زبان رمزی و تأویل شعر عرفانی

این مقاله در پی تبیین کیفیت درک معنی سخن و عواملی است که درک مشترک معنی را دچار اختلال می‌کند. به نظر نویسنده علّت اختلال در فرآیند ادراک معنی سخن، یا فاقدِ مصداقِ تجربی بودن سخن است که این وضع ناشی از پیدا نکردن مدلولی قابل قبول در حیطه تجربه بنابر معنای زبان شناختی ثابت و همیشگی سخن است ‌و یا برای معنی زبان شناختی سخن می‌توان مصداقی تجربی پیدا کرد؛ ‌اما بافتِ بیرونیِ حاکم بر سخن مانع قبول مصداقِ نا...

full text

بررسی و نقد «اقتضای حال» و تحلیل «مثنوی» بر مبنای آن

مطالعه و بررسی در سیر مباحث بلاغت نشان می دهد در منابعی نظیر صناعتین و البیان و التبیین، توجه به موضوع اقتضای حال از نخستین تعاریف نقل شده برای بلاغت و از اساسی ترین معیارهای بلاغت کلام و متکلم به شمار رفته است. در دوره های بعد نیز در تألیفات مربوط به حوزه بلاغت چه در آثاری که بر مبنای نقد و تحلیل شعر شاعران گوناگون تألیف شده نظیر الموازنه و الوساطه و چه آثاری که در پی اثبات دلایل اعجاز قرآن بو...

نقشی در خیال اقتضای حال نشانه ها در شعر حافظ

نشانه شناسی که اول بار خود را با آراء زبانشناس سوئیسی، «فردینان دو سوسور»، در حوزه مطالعات زبانی مطرح کرد، هدف خود را بررسی چگونگی ارتباط دالّ و مدلول در سطوح مختلف زبانی قرار داد. نشانه شناسی پیش از آن که خود یک علم باشد، روشی خاص در بررسی و ارزیابی متون است. هرچند نشانه شناسی از دل مباحث زبانی سوسور و به ویژه، مساله ی چگونگی ارتباط دال و مدلول سربرآورده است، اما به حوزه های دیگری چون نقد ادبی ...

full text

اقتضای حال، زبان رمزی و تأویل شعر عرفانی

این مقاله در پی تبیین کیفیت درک معنی سخن و عواملی است که درک مشترک معنی را دچار اختلال می کند. به نظر نویسنده علّت اختلال در فرآیند ادراک معنی سخن، یا فاقد مصداقِ تجربی بودن سخن است که این وضع ناشی از پیدا نکردن مدلولی قابل قبول در حیطه تجربه بنابر معنای زبان شناختی ثابت و همیشگی سخن است و یا برای معنی زبان شناختی سخن می توان مصداقی تجربی پیدا کرد؛ اما بافتِ بیرونیِ حاکم بر سخن مانع قبول مصداقِ ناشی...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
ادب فارسی

Publisher: دانشگاه تهران

ISSN 9262ـ2251

volume 4

issue 1 2014

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023